लोकसंख्या वाढ मराठी निबंध | Loksankhya Vadh Marathi Nibandh

लोकसंख्या वाढ मराठी निबंध, Loksankhya Vadh Marathi Nibandh, लोकसंख्या वाढ निबंध, loksankhya vadh ek samasya marathi nibandh, लोकसंख्या वाढ माहिती, Loksankhya Vadh Marathi eassy  

लोकसंख्या वाढ मराठी निबंध (Loksankhya Vadh Marathi Nibandh)

लोकसंख्या ही कोणत्याही देशाच्या प्रगतीचे एक महत्त्वाचे मोजमाप मानली जाते. परंतु लोकसंख्या जर नियंत्रणात राहिली नाही तर तीच देशाच्या विकासासाठी मोठे संकट ठरू शकते. जगभरात आज लोकसंख्या वाढ ही एक गंभीर समस्या म्हणून उभी आहे आणि भारतासारख्या विकसनशील देशाला तर ती अधिक तीव्रतेने जाणवते. आपल्या देशाची लोकसंख्या दिवसेंदिवस झपाट्याने वाढत चालली आहे. ही वाढ समाज, अर्थव्यवस्था, शिक्षण, आरोग्य, रोजगार यांसारख्या क्षेत्रांवर प्रचंड दबाव निर्माण करते. लोकसंख्या वाढ ही फक्त आकडेवारी नसून समाजजीवनावर परिणाम करणारी एक मोठी समस्या आहे.

भारत हा जगातील सर्वाधिक लोकसंख्या असलेला देश म्हणून ओळखला जातो. काही दशकांपूर्वी चीन या देशाची लोकसंख्या सर्वाधिक होती, परंतु आता भारताने त्यालाही मागे टाकले आहे. स्वातंत्र्यानंतरच्या काळात भारताची लोकसंख्या सातत्याने वाढत गेली. १९४७ मध्ये भारताची लोकसंख्या सुमारे ३५ कोटी होती. आज ती १४० कोटींच्या वर पोहोचली आहे. ही वाढ आपल्या संसाधनांवर ताण आणणारी ठरली आहे.

लोकसंख्या वाढण्यामागे अनेक कारणे आहेत. आरोग्य सुविधांमध्ये झालेली सुधारणा, वैद्यकीय क्षेत्रातील प्रगती, लसीकरण मोहिमा, मृत्यु दरात झालेली घट ही सकारात्मक बाबी असल्या तरी त्याचा परिणाम लोकसंख्या वाढीच्या स्वरूपात दिसून आला आहे. ग्रामीण भागातील अज्ञान, निरक्षरता, कुटुंब नियोजनाबद्दलची उदासीनता, लहान कुटुंबाचे महत्त्व न कळणे या कारणांनीही लोकसंख्या झपाट्याने वाढली. भारतासारख्या समाजात मुलांचा विचार हा वृद्धापकाळातील आधार मानला जातो. त्यामुळे ग्रामीण भागात अधिक मुले जन्माला घालण्याची प्रवृत्ती आढळते. याशिवाय गरिबी, बेरोजगारी, मुलगा हवा या मानसिकतेमुळेही लोकसंख्या वाढ होते.

लोकसंख्या वाढीमुळे अनेक सामाजिक आणि आर्थिक समस्या निर्माण होतात. सर्वप्रथम संसाधनांची कमतरता ही मोठी समस्या आहे. अन्नधान्य, पाणी, घर, कपडे, शिक्षण, आरोग्य या मूलभूत गरजा लोकसंख्या वाढल्याने अपुऱ्या पडतात. जमिनीचे प्रमाण निश्चित आहे, परंतु त्यावर अवलंबून राहणाऱ्यांची संख्या वाढते. त्यामुळे शेतीतील तुकडे तुकडे होतात. शेतकऱ्यांना पुरेसे उत्पन्न मिळत नाही. ग्रामीण भागातील लोक रोजगाराच्या शोधात शहरांकडे स्थलांतर करतात. शहरांची लोकसंख्या अनियंत्रित वाढते आणि त्याचा परिणाम म्हणजे झोपडपट्ट्या, वाहतुकीची समस्या, प्रदूषण आणि गुन्हेगारी वाढ.

शिक्षण क्षेत्रातही लोकसंख्या वाढीमुळे मोठा ताण येतो. शाळा, महाविद्यालये अपुरी पडतात. शिक्षकांची कमतरता जाणवते. शिक्षणाचा दर्जा घसरतो. अशिक्षित लोकसंख्या ही देशासाठी ओझे ठरते. आरोग्य क्षेत्रात रुग्णालये, दवाखाने, डॉक्टर यांची संख्या कमी पडते. रुग्णांना योग्य वेळी उपचार मिळत नाहीत. बेरोजगारीची समस्या गंभीर बनते. लोकसंख्या वाढल्याने रोजगाराच्या संधी मर्यादित राहतात. यामुळे गरिबी वाढते. गरीब लोक गरजेपोटी मुलांना कामावर लावतात, त्यामुळे बालमजुरी वाढते आणि देशाचा विकास थांबतो.

लोकसंख्या वाढ ही पर्यावरणासाठीही धोकादायक ठरते. वाढत्या लोकसंख्येला राहण्यासाठी घरे, उद्योगधंदे, शेतीसाठी अधिक जमीन लागते. त्यामुळे जंगलतोड वाढते, नैसर्गिक संसाधनांचा ऱ्हास होतो. प्रदूषणाची पातळी वाढते. हवामान बदलाचे संकट अधिक तीव्र होते. स्वच्छ पाणी, शुद्ध हवा, हिरवीगार जंगले या गोष्टींची कमतरता जाणवू लागते.

या समस्येवर उपाय करण्यासाठी सरकार आणि समाज या दोघांची जबाबदारी आहे. कुटुंब नियोजनाचा प्रसार हा सर्वात महत्त्वाचा उपाय आहे. “लहान कुटुंब, सुखी कुटुंब” हा संदेश लोकांपर्यंत पोहोचवणे आवश्यक आहे. ग्रामीण भागातील लोकांमध्ये जनजागृती करणे, निरक्षरतेचे उच्चाटन करणे हे महत्त्वाचे आहे. महिलांचे शिक्षण आणि सबलीकरण यामुळेही लोकसंख्या नियंत्रण होऊ शकते. कारण सुशिक्षित महिला आपले कुटुंब सुयोग्य पद्धतीने नियोजित करतात.

आरोग्य सुविधा अधिक प्रभावी करण्याबरोबरच कुटुंब नियोजनाचे साधन सहज उपलब्ध करून देणे आवश्यक आहे. मुलगा आणि मुलगी यांच्यातील भेदभाव दूर करणे हेही तितकेच महत्त्वाचे आहे. कारण “मुलगा हवा” या मानसिकतेमुळेच अनेकदा अधिक मुले जन्माला येतात. लहान वयात विवाह करण्याची प्रथा थांबवणे गरजेचे आहे. उशिरा विवाह झाल्यास लोकसंख्या नियंत्रण सोपे होते.

सरकारकडून लोकसंख्या नियंत्रणासाठी अनेक योजना राबवल्या जात आहेत. जनजागृती मोहिमा, जाहिराती, आरोग्य केंद्रांमार्फत मार्गदर्शन, लसीकरण आणि गर्भनिरोधक साधनांचे वाटप हे उपाय सुरू आहेत. परंतु या योजनांचा प्रभावीपणे अंमल होणे महत्त्वाचे आहे. प्रत्येक नागरिकाने जबाबदारीने कुटुंब नियोजन स्वीकारले तरच ही समस्या नियंत्रणात येऊ शकते.

लोकसंख्या वाढ ही एक गंभीर समस्या असली तरी तिचा सकारात्मक वापरही करता येतो. मोठी लोकसंख्या म्हणजे मोठा मनुष्यबळ साठा. जर हे मनुष्यबळ सुशिक्षित, कुशल आणि आरोग्यदायी असेल तर देशाला प्रगतीसाठी मोठी ताकद मिळते. परंतु अशिक्षित, बेरोजगार आणि गरिबीत जगणारी लोकसंख्या ही फक्त ओझे ठरते. म्हणूनच लोकसंख्या नियंत्रणासोबतच शिक्षण, रोजगारनिर्मिती आणि आरोग्य सुधारणा यांवरही भर देणे आवश्यक आहे.

आज भारतासमोरची सर्वात मोठी गरज म्हणजे संतुलित लोकसंख्या वाढ. लोकसंख्या पूर्णपणे थांबवणे शक्य नाही, पण ती नियंत्रित करणे शक्य आहे. सरकारच्या योजनांना पाठिंबा देणे, मुला-मुलींमध्ये समानतेची जाणीव निर्माण करणे, ग्रामीण भागातील अज्ञान आणि अंधश्रद्धा दूर करणे, तरुण पिढीला जागरूक करणे हे सर्व उपाय आवश्यक आहेत.

एक जबाबदार नागरिक म्हणून प्रत्येकाने आपली भूमिका पार पाडली पाहिजे. आपल्या कुटुंबाबाबत सुज्ञ निर्णय घेतल्यास आपण राष्ट्रहित साधू शकतो. लोकसंख्या नियंत्रण हा फक्त सरकारचा विषय नसून तो प्रत्येक कुटुंबाचा आणि प्रत्येक व्यक्तीचा विषय आहे.

शेवटी असे म्हणता येईल की लोकसंख्या वाढ ही समस्या आपल्या देशाच्या प्रगतीला रोखणारी आहे. योग्य वेळी योग्य पावले उचलली नाहीत तर ही समस्या आणखी बिकट होईल. परंतु योग्य नियोजन, शिक्षण, जागृती आणि जबाबदार नागरिकत्व यांच्या मदतीने आपण ही समस्या नक्कीच हाताळू शकतो. लहान कुटुंब, सुशिक्षित समाज आणि संतुलित लोकसंख्या हेच आपल्या देशाच्या विकासाचे खरे बळ ठरणार आहे.

Loksankhya Vadh Marathi Nibandh FAQ 

हे पण वाचा 👇👇👇

शिक्षक दिवस निबंध मराठी

मतदानाचे महत्व मराठी निबंध

सूर्य उगवला नाही तर मराठी निबंध

Sagar Dhole

मी marathinibandhtopics.in लेखक आणि फाउंडर आहे मला लिहिण्याची वाचण्याची खूप आवड आहे मला या क्षेत्र मध्ये 5 वर्षा चे अनुभव आहे मी या ब्लॉग ची सुरुवात विद्यार्थ्यांना निबंध उपलब्ध करून देण्यासाठी केले आहे आमचे निबंध तुम्हाला कसे वाटतात कमेंट करून नक्की सांगत जा धन्यवाद 🙏🙏